Η αστυνομία της μνήμης: Βιβλιοπαρουσίαση

                         “Η αστυνομία της μνήμης”

 

   Ήδη, από τον χαρακτηριστικό τίτλο του βιβλίου της Yōko Ogawa ο αναγνώστης έρχεται αντιμέτωπος με κάτι απολύτως ξένο, αλλόκοτο, μέχρι και δυσνόητο: γίνεται να ελεγχθεί μια έννοια τόσο προσωπική όσο η ίδια η μνήμη του ανθρώπινου εγκεφάλου; Θεωρώ πως η καλύτερη ερώτηση είναι: γιατί; Ποιος θα προέβαινε στον έλεγχο της έννοιας που επιτρέπει τη διαφοροποίηση των ανθρώπων μεταξύ τους και τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους, μέσω της συγκέντρωσης του πλήθους των ξεχωριστών εμπειριών τους;
   Ακριβώς σε αυτά τα ερωτήματα δίνεται απάντηση στο πλαίσιο του συγκεκριμένου μυθιστορήματος, το οποίο λαμβάνει χώρα σε ένα -εκ πρώτης όψεως- απολύτως φυσιολογικό νησί. Ωστόσο, ο αναγνώστης γρήγορα αντιλαμβάνεται ότι εντός αυτού του νησιού, ο ιστός της πραγματικότητας υφαίνεται με λεπτές κλωστές ανάμνησης, κάθε σκέλος στραμμένο προς τον κίνδυνο της λήθης και υπό τον έλεγχο ενός τόσο ανώνυμου όσο και αυταρχικού καθεστώτος: της Αστυνομίας της Μνήμης. Η κυριαρχία του πάνω στους κατοίκους του νησιού είναι αδιαφιλονίκητη και αφήνει σε κάθε ίχνος του δέος και μιζέρια. Μέσα σε αυτή δυστοπική πραγματικότητα, η ροή της μνήμης υποκύπτει στον ιδιότροπο “χορό” της Αστυνομίας Μνήμης. Tο συνηθισμένο γίνεται ασυνήθιστο και η πράξη της λήθης υπερβαίνει την απλή παραμέληση. Είναι φυσικό, λοιπόν, πως η ατμόσφαιρα του νησιού περιβάλλεται από μελαγχολία, μια οδυνηρή μελωδία που απηχεί την απώλεια όχι μόνο περιουσιακών στοιχείων αλλά και τις μνήμες που συνδέονται με αυτά.

    Είναι χαρακτηριστικό πως η Ogawa δεν δίνει κάποιο όνομα στην πρωταγωνίστρια του βιβλίου. H έλλειψη κάποιου συγκεκριμένου ονόματος προσθέτει στη συμβολική φύση της πρωταγωνίστριας, καθιστώντας την ένα “δοχείο”, για να κατοικήσει ο αναγνώστης. Αυτή η επιλογή της Ogawa επιτρέπει στους αναγνώστες να προβάλουν τον εαυτό τους στην πρωταγωνίστρια, συμβάλλοντας κατά αυτόν τον τρόπο στην προσωπική εξερεύνηση του βασικού θέματος του βιβλίου: τον αντίκτυπο της αναγκαστικής λήθης στα άτομα. Οι υπόλοιποι νησιώτες συμβολίζουν τις πτυχές της απόγνωσης, της ανθεκτικότητας αλλά και του κομφορμισμού στο πλαίσιο αυτής της δυστοπικής κοινωνίας. Κάτω από την πίεση του δέους που προκαλεί η αστυνομία της μνήμης, αναγκάζονται να αποδεχθούν την αργή και επίπονη αφαίρεση κάθε ίχνους της μνήμης τους. Ωστόσο, η πρωταγωνίστρια, καθώς επίσης και μερικοί άλλοι κάτοικοι του νησιού, αποφασίζουν να επαναστατήσουν -σιωπηλά μεν- απέναντι στην ανελέητη καταστροφή της μνήμης τους. Συνεπώς, κάθε σελίδα του βιβλίου είναι ένας καμβάς, πάνω στον οποίο οι χαρακτήρες αυτοί ζωγραφίζουν τον αγώνα τους ενάντια στο αδυσώπητο κύμα της λήθης και στο απολυταρχικό καθεστώς που η αστυνομία της μνήμης έχει εγκαθιδρύσει.
    Αβίαστα, συνάγεται το συμπέρασμα ότι η “Αστυνομία της Μνήμης” ξεπερνά τα όρια της δυστοπικής μυθοπλασίας και ίσως να φτάνει στο επίπεδο κλασικών βιβλίων όπως του “1984” ή του “Γενναίος νέος κόσμος”. Γίνεται λόγος για την ευθραυστότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και τη βαθιά επίδραση της μνήμης στην αίσθηση του εαυτού μας. Εν τέλει, η αφήγηση της Ogawa καλεί τους αναγνώστες να αναλογιστούν την πολύτιμη φύση αυτού που θυμόμαστε και το αδυσώπητο κενό που αφήνει αυτό που ξεχνάμε. Πώς είναι δυνατό να είμαστε χωρίς τις ξεχωριστές μας μνήμες; Παράλληλα, όμως, το βιβλίο είναι και μια πρόσκληση προς τους αναγνώστες να αντισταθούν στη μίζερη πραγματικότητα που τα ολοκληρωτικά καθεστώτα διαμορφώνουν, καθώς κάνει λόγο για τη φλόγα της επανάστασης και του πάθους που ακόμα και μια “Αστυνομία της Μνήμης” δεν μπορεί να σβήσει.

   Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα έχει ιδιαίτερη σημασία για μένα, καθώς, όπως και το βιβλίο «The man who mistook his wife for a hat» με έφερε σε επαφή με τον περίπλοκο και ιδιόμορφο κόσμο των αναμνήσεων· η απόλυτη σημασία της μνήμης του ανθρώπου δεν είχε γίνει ακόμη αντιληπτή από μένα. Μέσα από την περίτεχνη διατύπωση των ιδεών της συγγραφέως, αντιλήφθηκα -όπως και η ανώνυμη πρωταγωνίστρια του κειμένου- πως η ύπαρξή μας καθορίζεται από τις μνήμες μας.  Ο νους αλλά και γενικότερα η ψυχή μας εξανδραποδίζονται  από τη «στιγμή», καθώς χάνουν την έννοια της διαχρονικότητας και του γραμμικού περάσματος του χρόνου. Ό,τι έχουμε βιώσει, μάθει και γνωρίσει χάνεται τη στιγμή που καταστρέφονται  -ή ακόμη χειρότερα αλλοιώνονται- οι ξεχωριστές μνήμες μας.  Συνοψίζοντας, είμαστε το άθροισμα των αναμνήσεων μας, διότι αυτές καθορίζουν το περιγράμμα της ταυτότητάς μας, αυτό προσπαθεί -και εν τέλει καταφέρνει- να εκφράσει η Yōko Ogawa.

 

 

 

 

                                 -        Άγγελος Φωτεινής, Γανθ’2